Πώς θα βοηθήσω το παιδί μου που ζηλεύει: Συμβουλές για γονείς και εκπαιδευτικούς

            Μανίτσα Ιφιγένεια - Παιδαγωγός με εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή και Ψυχολογία
​
Πώς ορίζουμε άραγε τη ζήλια; Σύμφωνα με τον Βρετανό φιλόσοφο και ειρηνιστή Μπέρτραντ Ράσελ (1872-1970), πρόκειται για μία από τις κυριότερες αιτίες της ανθρώπινης δυστυχίας. Διαβρωτικό συναίσθημα για την ψυχή του ανθρώπου ο οποίος επιθυμεί να αποκτήσει αυτό που δεν του ανήκει και φθονεί τον συνάνθρωπό του ο οποίος το κατέχει.

Στα μικρά παιδιά, όμως, η ζήλια δε λειτουργεί ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Μεταξύ των παιδιών επικρατεί ο εγωκεντρισμός, καθώς έχουν τη δική τους προσωπικότητα και δε θέλουν σε καμία περίπτωση να νιώθουν ότι επισκιάζονται από κάποιο αδερφάκι στην οικογένεια ή από τους συνομηλίκους τους. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως η μεγαλύτερη ανταμοιβή για ένα παιδί είναι να αισθάνεται πως το αγαπούν. Για το λόγο αυτό, όταν νιώθει ότι κλονίζεται αυτή η αγάπη, είτε από τους γονείς είτε από τους δασκάλους του, γιατί θεωρεί ότι στρέφουν την προσοχή τους σε κάποιον άλλο, αρχίζει να νιώθει ζήλεια προς το νέο αποδέκτη της αγάπης τους και αντιδρά. Τα παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν και να δικαιολογήσουν τις πράξεις των ενηλίκων, επομένως στις περισσότερες περιπτώσεις η ζήλια που εκδηλώνουν είναι μία «κραυγή» για παραπάνω προσοχή. 

Όπως στους ενήλικες, έτσι και στα παιδιά, η ζήλια είναι ένα σκληρό συναίσθημα το οποίο προκαλεί, όχι μόνο συναισθηματικό, αλλά και σωματικό πόνο. Προκειμένου να βοηθήσουμε τα παιδιά να το ξεπεράσουν δεν πρέπει, αρχικά, σε καμία περίπτωση να τα βάζουμε στη διαδικασία της σύγκρισης. Δυστυχώς, έστω και άθελα μας, οι εκπαιδευτικοί μπορεί να κάνουμε σύγκριση και να δημιουργήσουμε τον ανταγωνισμό μεταξύ των μαθητών μας επαινώντας ή κατακρίνοντας ένα μαθητή μπροστά στους υπόλοιπους. Συμφωνώ πως χρειάζεται, τόσο για την σχολική επίδοση των παιδιών όσο και για την κοινωνική τους εξέλιξη, να επηρεάζονται από θετικά πρότυπα και να ενισχύουν τα κίνητρά τους πάντα για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού στόχου. Ωστόσο, ο δάσκαλος οφείλει να αναγνωρίζει την προσπάθεια όλων των παιδιών και να αντιμετωπίζει το κάθε παιδί σαν μία ξεχωριστή προσωπικότητα με τις δικές της δυνατότητες, επιτυχίες και αποτυχίες.

Το ίδιο ισχύει και για τους γονείς οι οποίοι δεν πρέπει να κάνουν σύγκριση μεταξύ των παιδιών τους αλλά ούτε να τα συγκρίνουν με τους συμμαθητές τους. Ο γονιός οφείλει να ανταμείβειτην προσπάθεια όλων των παιδιών του και να καμαρώνει όταν τα βλέπει να κοπιάζουν, καθώς ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικές κλίσεις και ταλέντα. Αφιερώστε χρόνο με το κάθε παιδί σας ξεχωριστά για παιχνίδι, διάβασμα ή συμμετοχή σε άλλες δραστηριότητες, όπως είναι για παράδειγμα μία επίσκεψη στον παιδότοπο. Τα παιδιά έχουν ανάγκη τακτικά να περνούν προσωπικό χρόνο με τους γονείς τους χωρίς την παρουσία των αδερφών τους. Συζητήστε μαζί τους για τις επιθυμίες και τα όνειρά τους και δείξτε κατανόηση σε αυτά. Αποδεχτείτε τη διαφορετικότητα των παιδιών σας, άλλωστε, αν το καλοσκεφτείτε, αυτός είναι ο λόγος που τα κάνει τόσο μοναδικά στα μάτια σας και τα λατρεύετε!

Επίσης, είναι επιτακτική ανάγκη το παιδί να εκφράζει τα συναισθήματά του, αναγνωρίζοντάς τα και μιλώντας για αυτά. Όταν ο δάσκαλος ή ο γονιός βλέπει ένα από τα παιδιά του να ζηλεύει και να αντιδρά πρέπει να το πάρει κοντά του και να το βοηθήσει να κατανοήσει τι είναι αυτό που ακριβώς νιώθει και για ποιο λόγο το νιώθει. Είναι λυτρωτικό αλλά και μεγάλης σημασίας για την ψυχική τους ανάπτυξη, να εκφράζουν αυτό που νιώθουν. Αφού σας μιλήσει για το πώς πραγματικά νιώθει, εξηγήστε του τους λόγους για τους οποίους δε χρειάζεται να νιώθει έτσι και στη συνέχεια προτείνετε κάποιους τρόπους ώστε την επόμενη φορά που θα αισθανθεί το συναίσθημα της ζήλιας να καταφέρει να μην επηρεαστεί από αυτό. Πρέπει στα παιδιά συχνά να τονίζουμε, είτε ως γονείς είτε ως εκπαιδευτικοί, πως η αγάπη μας για όλα είναι μεγάλη αλλά εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους κάθε φορά. Τα παιδιά πρέπει από μικρή ηλικία να συνηθίσουν στο ότι δεν εκφράζουν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο τα συναισθήματά τους. Ένας έξυπνος τρόπος για να το πετύχετε αυτό, είναι να χρησιμοποιήσετε ήρωες από κόμικς και να σχολιάσετε τον διαφορετικό τρόπο που ο κάθε ήρωας εκδηλώνει τα συναισθήματα χαράς, ενθουσιασμού, λύπης, αγάπης, θυμού και ζήλιας.

Τέλος, πρέπει, τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο, να υπάρχουν κάποιοι κανόνες. Αν παρατηρούμε ότι ένα παιδί ζηλεύει και ξεσπά με αποτέλεσμα να χτυπά τα αδέρφια και τους συμμαθητές του ή να μιλά άσχημα πρέπει να θέτουμε κάποια όρια, απαγορεύοντας τις βρισιές και τη σωματική βία. Είναι σημαντικό να τονίζουμε στα παιδιά πως οι άσχημες συμπεριφορές φέρουν και κάποιες λογικές συνέπειες.