Η ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ: ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Μανίτσα Ιφιγένεια - Παιδαγωγός με εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή και υποψήφια διδάκτωρ στην Ψυχολογία
​
Μου λείψατε! Πολύ, πολύ, πολύ! Ωραίο να δουλεύω πολύ και δημιουργικό, δεν λέω, αλλά δεν υπάρχει χρόνος για συγγραφή και έκφραση των προσωπικών ιδεών μου ή όσων ανακαλύπτω από άλλους συναδέλφους μαζί σας. Έχω, πάντως, πολλά και διαφορετικά θέματα στο μυαλό μου για τα οποία θα ήθελα να γράψω και σύντομα θα τα μοιραστώ μαζί σας!
Όπως είχα αναφέρει στο τελευταίο άρθρο μου, φέτος εργάζομαι, εκτός από ελληνικό, σε αγγλικό δημοτικό σχολείο κι έχω αναλάβει την προετοιμασία και διεξαγωγή κάποιων «social clubs» για παιδιά με αυτισμό, μαθησιακές δυσκολίες κα προβλήματα συμπεριφοράς. Επιπλέον, πρόσφατα, άρχισα να δουλεύω μαζί με παιδιά τα οποία χρειάζονται συγκεκριμένη βοήθεια για την έκφραση των συναισθημάτων τους. Η έκφραση των συναισθημάτων είναι ουσιαστική για την ευημερία του ατόμου και καταλυτική για την ομαλή ανάπτυξή του. Έψαξα, λοιπόν, και συγκέντρωσα κάποιες δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν τους μικρούς μαθητές να κατανοήσουν τα συναισθήματα τους αλλά και να τα εκφράσουν. Οι δραστηριότητες που περιγράφονται στη συνέχεια μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο από γονείς, όσο κι από εκπαιδευτικούς. Αν όμως δεν αισθάνεστε σίγουροι για την εφαρμογή τους, είναι σημαντικό να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό παιδαγωγό ή παιδοψυχολόγο οι οποίοι θα μπορέσουν να σας κατευθύνουν κατάλληλα.

1. Πρώτη δραστηριότητα είναι η εκτύπωση κάποιων εικόνων στις οποίες αποτυπώνονται πάνω ποικίλα πρόσωπα με όλα τα είδη των συναισθημάτων: χαρά, λύπη, θυμός, έκπληξη, αηδία, απορία… Θα πρότεινα η συγκεκριμένη άσκηση να χρησιμοποιηθεί διαγνωστικά προκειμένου να αξιολογήσουμε το παιδί και να δούμε ποια είναι τα συναισθήματα τα οποία μπορεί να αναγνωρίσει. Τις περισσότερες φορές τα μικρά παιδιά περιορίζονται στην αναγνώριση της χαράς και της λύπης, υπάρχουν όμως και περιπτώσεις κατά τις οποίες παιδιά μπορούν να αναγνωρίσουν και συναισθήματα όπως «η ανησυχία» (μου συνέβη πρόσφατα και πραγματικά με εντυπωσίασε!).
2. Αφού τελειώσουμε με την παραπάνω δραστηριότητα έτσι ώστε το παιδί να έχει μία πρώτη επαφή με τον κόσμο των συναισθημάτων, επόμενη δραστηριότητα είναι να ζωγραφίσουμε μαζί του τα διάφορα συναισθήματα. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη χρήση λευκών κολλών Α4 και απλών μαρκαδόρων. Αν κάποιο παιδί το επιθυμεί μπορούμε, φυσικά, να χρησιμοποιήσουμε ξυλομπογιές ή πινέλα. Πάνω στις κόλλες ζωγραφίζουμε μαζί με το παιδί το ίδιο πρόσωπο με διαφορετικές εκφράσεις κάθε φορά. Ακόμη, μπορούμε να ζητήσουμε από το παιδί να ζωγραφίσει τον ίδιο τον εαυτό του και το πώς αισθάνεται ανάλογα με το πού βρίσκεται και τι κάνει, για παράδειγμα όταν είναι στο σχολείο, όταν παίζει, όταν τρώει κάτι που δεν του αρέσει, όταν είναι με τη μαμά και τον μπαμπά, όταν κάποιος το μαλώνει…
3. Η χρήση της ζωγραφικής για την έκφραση των συναισθημάτων των μικρών παιδιών δεν είναι σε καμία περίπτωση δική μου ανακάλυψη, αλλά άρχισα να τη χρησιμοποιώ και τα αποτελέσματα της είναι μοναδικά. Μία ακόμη δραστηριότητα η οποία βασίζεται στη ζωγραφική, είναι να ζητήσουμε από το παιδί να μας ζωγραφίσει σε χαρτόνι που χρησιμοποιούμε για τη δημιουργία poster διάφορες στιγμές της ζωής του που τον κάνουν ευτυχισμένο. Ξεκινάμε με τις χαρούμενες στιγμές του παιδιού, καθώς έρευνες που έχουν γίνει, δείχνουν πως είναι ωφέλιμο να ξεκινάμε να μιλάμε για τις ευχάριστες εμπειρίες μας πρώτα και στη συνέχεια να εστιάζουμε στις δυσάρεστες. Την επόμενη φορά, μπορούμε να ζητήσουμε από το παιδί να μας ζωγραφίσει καταστάσεις που το στεναχωρούν ή το θυμώνουν. Όταν το παιδί τελειώσει τη ζωγραφιά του, συζητάμε μαζί του το περιεχόμενο της. Εκτός από τα παραπάνω, μπορούμε να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι και να ζητήσουμε από το παιδί να μας ζωγραφίσει εικόνες από το σχολείο του και να μας δείξει τι κάνει και πώς περνάει εκεί. Το ίδιο μπορεί να γίνει αν του ζητήσουμε να μας ζωγραφίσει στιγμές από τη ζωή στο σπίτι του. Αν το παιδί έχει μάθει να γράφει, μπορούμε να του ζητήσουμε να γράψει και κάποιες φράσεις ή προτάσεις κάτω από την κάθε εικόνα.
4. Εκτός από τη ζωγραφική, η μουσική μπορεί να δράσει ευεργετικά στην έκφραση των συναισθημάτων του παιδιού. Ανακαλύπτουμε χαρούμενα τραγούδια τα οποία αφορούν τη ζωή στο σχολείο και την οικογένεια, τα ακούμε και τα χορεύουμε με τους μικρούς μαθητές μας. Στη συνέχεια, παίρνοντας αφορμή από αυτά τα τραγούδια, ζητάμε από το παιδί να μας μιλήσει για τις δικές του χαρούμενες στιγμές. Μπορούμε να ανακαλύψουμε, στη συνέχεια, τραγούδια τα οποία αναφέρονται σε παιδάκια ή ζωάκια τα οποία νιώθουν λυπημένα, θυμωμένα, έκπληκτα αλλά και πολλά άλλα συναισθήματα και να τα ακούσουμε με τα παιδιά. Όπως και πριν, όταν τελειώσει το τραγούδι, συζητάμε με το παιδί για τα δικά του συναισθήματα.
5. Τέλος, η σημασία των κοινωνικών ιστοριών, ιδιαίτερα για παιδιά με αυτισμό, έχει αναδειχτεί πολλές φορές τα τελευταία χρόνια με μεγάλη επιτυχία. Στις κοινωνικές ιστορίες τις οποίες χρησιμοποιούν κυρίως δάσκαλοι και ειδικοί παιδαγωγοί, περιγράφονται κάποιες καταστάσεις οι οποίες αφορούν την καθημερινότητα των μικρών παιδιών, όπως είναι η σχέση με τη δασκάλα τους, τα χαρακτηριστικά ενός καλού φίλου, τα παιχνίδια στο σχολικό προαύλιο, η αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού, αλλά και θέματα προσωπικής υγιεινής, για παράδειγμα πώς να μάθει ένα μικρό παιδί να πλένει τα χέρια του. Οι ιστορίες αυτές γράφονται σε τρίτο ενικό, συνήθως, πρόσωπο, ο εκπαιδευτικός τις διαβάζει στα παιδιά και στη συνέχεια, προσπαθούν να κατανοήσουν πώς μπορούν να εφαρμόσουν στην καθημερινότητά τους τις στρατηγικές οι οποίες προτείνονται στην κοινωνική ιστορία. Μέσα από τη χρήση των συγκεκριμένων ιστοριών, ο εκπαιδευτικός μπορεί να αναφερθεί στα συναισθήματα των παιδιών και το πώς πρέπει να αντιδρούν και να σκέφτονται στην εκάστοτε κατάσταση.

Ό,τι και να μας πει, δείξει ή ζωγραφίσει ένα παιδί, ακόμη και αν είναι κάτι το οποίο δεν περιμένουμε, είναι σημαντικό να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να το βεβαιώσουμε πως θα το κρατήσουμε ασφαλές και δε χρειάζεται να φοβάται. Μικρά παιδιά τα οποία δεν έχουν μάθει ακόμη πώς να εκφράζουν αυτό που νιώθουν, χρειάζονται τη βοήθεια των γονέων και των εκπαιδευτικών τους, οι οποίοι οφείλουμε να τα βοηθήσουμε να το καταφέρουν.
Για οποιαδήποτε πληροφορία ή συζήτηση παρακαλώ πολύ επικοινωνήστε μαζί μου μέσω του  www.ifigeneiamanitsa.com. Σας ευχαριστώ πολύ!